Ahmet Ömer Korkmaz

Dijital Tarih ve Tarih

Dijitalleşme, dünya dünyasında hemen her alanda olduğu gibi tarih araştırma ve yazma süreçlerini de derinden kamuya aktarıyor. Tarih araştırmaları, dijitalleşme sayesinde bambaşka bir boyuta taşındı. Bu durum hem olumlu hem de olumsuz sonuçları beraberinde getiriyor.Peki, dijitalleşme tarih araştırmaları nasıl değişiyor?

Olumlu Etkiler

1. Kaynaklara erişim kolaylığı

Dijitalleşme sayesinde dünyanın dört bir yanındaki arşivlere, kütüphanelere ve kaynaklara internet üzerinden erişim sağlamak mümkün hale geldi. Google Books, JSTOR, Europeana gibi platformlar sayesinde eski yazmalar, gazeteler ve belgeler özellikleri taranabilir hale geldi. Araştırmacılar, fiziki olarak seyahat etmeden birinci elden kaynaklara ulaşabiliyor.

2. Zaman ve mekan tasarrufu

Daha önce aylar süren kaynak tarama parçaları, dijital arama motorları sayesinde saatler içinde tamamlanabiliyor. Özellikle anahtar kelimelerle arama yapma imkanı, geniş veriler Kapsamlı bilgilerin hızlı sunumunu sağlıyor.

3. Yeni Yöntem ve Analiz İmkanları

Dijital analiz araçları, tasarımcıların metin madenciliği, yapısal analiz veya görselleştirme gibi yöntemlerin ayarlanması sağlanır. Örneğin, dijital haritalar veya ağ analiz araçları, geçmişteki ticaret ilişkileri veya daha iyi etkilere yardımcı oluyor.

4. Daha geniş kitle

Dijital platformlar, araştırmaların daha geniş kitlelere ulaşmasını sağladı. Tarih yazımı aracılığıyla akademik makaleler, bloglar veya video içerikleri, yalnızca kullanılanlar arasında değil, genel kamuoyunda da bir ilgi odağı haline geldi.

Olumsuz Etkiler 

1. Bilgi Kirliliği ve Güvenilirlik Sorunları

Dijitalleşmenin en büyük sorunlarından biri, internetin herkesin bilgi paylaşımına olanak sağlamasıdır. Bu durum, doğrulanmamış bilgiler ve yanlış tarih yorumlarının yolu açılabilir. Özellikle sosyal olaylardaki olaylarla ilgili darbeler hızla yayılabilmektedir.

2. Bağlanan Kopma Riski

Dijital ortamda bulunan bilgilerin parçalı yapısı, tarihî yanmanın göz ardı edilme riskini azaltır. Kaynakların dijitalleştirilmesi, bazen orijinal bağlamalardan koparak yanlış yorumlamalara neden olabilir.

3. Teknolojik birimi

Araştırmacılar, dijital araçlara ve internet erişimine bağımlı hale gelmiş durumda. Bu durum, teknik aksaklıklar veya platformların erişim engelleri gibi sorunlarda çalışmalar aksatabiliyor.

4. Yüzeysel görünüm

Dijitalleşmenin hız kazandırdığı bir gerçek, ancak bu hız, araştırma süreçlerini yüzeysel hale getirebilir. Tarih, değişim analizlerinin bir disiplinli olması, hızlı bir şekilde ulaşılan bilgiler, ayrıntılı bir değerlendirmeyi ihmal etme riski doğurabilir.

Dijital çağlayan ve ayrıntılar

Dijitalleşme, teknolojik gelişmelerin işletme ve toplumun akışına hızla entegre olma sürecidir. Bu süreçte birçok aralıkla dikkat çekilmektedir. İlk olarak, dijitalleşme ile iş parçaları daha hızlı, daha verimli ve daha etkili hale gelir. İşletmelerin teknolojisi ile uyum sağlamalarının sonucunda müşteri memnuniyeti artar ve rekabet avantajı elde edilmesi mümkün olur Dijitalleşme sayesinde veri ve bilgi depolama ve paylaşma işlemleri daha kolay hale gelir. Yapay zeka ve büyük veri analizi gibi teknolojilerle, veriler daha hızlı ve doğru bir şekilde işlenir ve kişilerin veri analizi yaparak daha iyi karar almalarına olanak tanır.

Dijital tarih işlemlerinde izlenen işlemler 

1. Araştırma ve veri toplama 

Tarih araştırmacısının ilgi ve merak uyandıran bir konusu belirlendi. Konuktan belirlendikten sonra güvenilir kaynaklar üzerinden veriler temel alınır. Araştırmacılar bu verileri kaydeder ve diğer ekip üyelerini paylaşırlar. İşbirliği yapan finansaller bulut tabanlı çevrimiçi ortamlar sayesinde aynı anda metin düzenleme yapabilir. Bu çevrimiçi ortamlar herkesin gerçek zamanlı olarak düzenlenmesinde ve işbirliğinde bulunmalarına yardımcı olur. 

2. Veri dijitalleştirme 

Verilerin dijitalleştirilmesi süreci, fiziksel olarak var olan veriler veya bilgilerin dijital formata dönüştürülmesidir. Tanınan veya dijital olarak bunların uygun dosya formatlarına dönüştürülmesi gerekir.

3. Verileri düzenleme ve kataloglama 

Dijitalleştirilen verilerdeki yanlış eksik, tutarsız veya hatalı bilgiler ayıklandıktan sonra meta dönüştürülür. Meta verilerinin kaydedilmesine yardımcı olan ek bilgilerdir. Kitapların adına, yazara veya konuya göre tasnif edilmesi gibi dijital verilerde benzer şekilde meta veri haline getirilir. 

4. Verileri analiz etme ve yorumlama 

Veriler incelendikten sonra anlamlandırılır ve yorumlanır. Elde edilen sonucun geçerli ve güvenilir olması için bu aşamada çok dikkatli olunması gerekir.

5. Sonuçları paylaşma ve sunma

Elde edilen verilerin görsel olarak dönüştürülmesi ve paylaşılması sürecidir. Bu süreçte araştırmayı daha kolay anlaşılır ve yorumlayarak tablo, grafik, diyagram, harita vb. görsel araçlardan yararlanılabilir. Araştırmanın miktarı ve değer miktarı için önerilen dergi, toplantı, rapor ya da genel ağ siteleri, sonuçlar aracılığıyla, diğer araştırmacılar tarafından yeniden analiz edilmesi için veri kitapları aracılığıyla paylaşılabilir.

Dijitalleşme ve tarih ile ilgili kavramlar  

• Doğuştan dijital veri

Dijital kayıtların saklanması ve saklanan verilerdir. Bu veriler, dijital cihazlar (bilgisayarlar, akıllı telefonlar, tabletler vb.) şeklinde oluşturulmuş ve dijital birleştirilmiş (bulut depolama, sabit odalar, USB bellekler vb.) saklanır.

• Sayısallaştırma

Verilerin güzel hâle getirilmesi işlemidir. Yani metinsel ve kategorilere ayrılmış dijital değerlerin dönüştürülmesidir. Sayısallaştırma, verinin daha kolay analiz edilmesi, korunmasını ve sürdürülmesini işlemlerinin tabi tutulmasını sağlar.

• Yoğun veri

Büyük veri kümeleri içerisinde bulunan ve değerli bilgiler içeren ancak çok küçük bir kısmının ortaya çıkan verilerdir. Bu veriler, büyük veri kümelerinin analizi ile ortaya çıkarılır.

• Büyük veri

Geleneksel veri yöntemleri işlenemeyecek kadar büyük ve karmaşık olan veri kümeleridir. Büyük verinin üç temel özelliği; hacim, hız, çeşitlilik, doğruluk ve değerdir.

• Veri analizi

Ham verilerden anlamlı bilgiler çıkarma sürecidir. Bu sürecin, verilerin toplanmasını, dönüştürülmesini ve modellenmesini içerir.

• Yapılandırılmış veri

Nazik bir formata göre temizlenmiş ve depolanmış veridir. Bu veriler, satırlar ve sütunlar halinde tablolarda veya veritabanları şeklinde saklanır.

• Yakın okuma

Dijital uyumlu yakın okuma, metinleri dijital açıdan dayanıklı ve eleştirel bir şekilde okuma sürecidir. Dijital ortamda yakın okumanın faydası; kolay vurgulama ve alma, hızlı arama ve bağlantı oluşturma, paylaşım ve iş birliği ile erişilebilirliktir.

• Veri madenciliği

Büyük veri kümelerinden daha önce bilinmeyen kalıpları, ayrılıkları ve ilişkileri keşfetme sürecidir. Veri analizi ile geliştirilebilen bir alt alandır, ancak daha gelişmiş teknikler ve çalıştırırlar.

• Hiper metin

Birbiriyle bağlantılı yazı, görüntü, video gibi verileri içeren bir destek metindir. Genel ağ (web), bağlantılı milyarlarca sayfadan oluşan bir hiper metin sistemidir.

• Uzak okuma

Metinleri dijitalleşme hızlı ve genel bir şekilde okuma sürecidir. Yakın okumadan farklı olarak, uzak okuma aktarımı yüzeysel bir anlayışını elde etmeye odaklanıyor. Uzak okuma için ipuçları; hızlı gözden geçirme geçiş geçişi, anahtar kelimelerin açıklaması, paragrafların ilk cümlelerini okuma ve sonuç bölümü odaklı hale getirilir.

Uzak okumanın faydası yok; hızlı anlayışlar, önemli bilgilerin belirtilmesi, zaman tasarrufu ve genel bakış açısına sahip olmaktır.

Kaynakça 

https://evrimagaci.org

https://www.eokultv.com

https://www.isbank.com.tr

MEB kitabı